نگاهی به یک پوستر | سماع قلم در عشق به شکافنده علوم

رحیمیان | شهرآرانیوز - از نقاشی «قاسم علی»، ۱۴۷۵-۱۵۲۶ شاگرد کمال‌الدین بهزاد، که صحنه ملاقات بازرگانان خراسانی را با امام محمد باقر (ع) کشیده تا به امروز، هنرمندان زیادی سعی کرده‌اند تا ارادت و علاقه خود را در قالب نقاشی، خط‌نوشته، حجاری، نجاری و این روز‌ها پوستر نشان بدهند. از زمانی که روی مرقد امام پنجم شیعیان ضریح‌های چوبی بود تا زمان پادشاهان قاجار که هنرمندان اصفهانی، ضریح فلزی برای امام باقر (ع) ساختند و بعد از آن، همواره دست و دل هنرمندان برای کار به عشق ائمه معصوم می‌چرخیده است.

 

 

 

 

 

این سماع قلم، در هر دوره‌ای متغیر بوده است و هیچ‌گاه متوقف نشده است. بعد از انقلاب اسلامی، تحولی شگرف در طراحی پوستر و خلق آثار هنری با محوریت امامان معصوم (ع) رخ داد. کتاب‌ها و بالطبع پوستر‌هایی با نام معصومین چاپ شد که بیشتر درخور تأمل و تعقل هستند. از معروف‌ترین و قابل بحث‌ترین این آثار می‌شود به طراحی پوستر‌های کتاب «انسان ۲۵۰ ساله»، «آیت‌ا... سید‌علی‌خامنه‌ای» رهبر معظم انقلاب اشاره کرد. مطالب این کتاب، از مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب، طی فاصله زمانی اردیبهشت ۱۳۵۹ تا اسفند ۱۳۸۹ درباره زندگی سیاسی و مبارزاتی امامان شیعه انتخاب شده است. در این کتاب گرافیست‌های مطرحی، پوستر‌هایی مفهومی در مورد امامان شیعه کار کرده‌اند که دیدنشان خالی از لطف و تفکر نیست. اثری که می‌خواهم در موردش صحبت کنم از مجموعه آثاری است که همه با یک فضا و در یک فرآیند، ولی در زمان طولانی‌تری تولید شده‌اند. از اولین معصوم، پیامبر اسلام (ص) تا آخرین آن‌ها و در یک روند یکسان، با رعایت نکته‌هایی ساده و مفهوم‌های آشنا با چشم و ذهن مخاطبان خلق شده‌اند. وجوه شخصیتی و یا کرامات معصومین در هر کدام از این پوستر‌ها نشان‌دهنده بُعدی از شخصیت صاحبانشان هستند، که معروف‌تر و پررنگ‌تر هستند. در مورد امام باقر (ع) هم پوستری با لحن تایپوگرافی کار شده است که با قدرت و صلابت، اسم این امام معصوم را در قالبی هندسی و پیچیده، نشان می‌دهد. در این اثر شما می‌توانید رنگ‌های سبز، زرد، اُخرایی، صدری را در سایه‌هایی با رنگ مشکی ببینید.

 

 

اگر پوستر را به چهار لایه تقسیم کنیم ابتدا به لایه مشکی پشتی باید پرداخته شود. لایه‌ای که رنگش به شدت هوشمندانه انتخاب شده است، تا هم غصه‌ای که مستتر در این اسم هست را نشان بدهد و هم صلابت و جوانی آن را بعد از گذشت ۱۴ قرن به رخ بکشد. لایه دوم با رنگ سبز صدری تخت و بدون سایه و برجستگی، زیر کلمه پرکار و شلوغ محمد الباقر (ع) و روی زمینه کاملا سیاه قرار گرفته است. به طوری که سادگی آن با نوشته تفاوتی فاحش دارد و باعث دیده شدن هر دو بخش پوستر می‌شود. این بخش با دایره‌ای پر از گل و لبه‌های منحنی و خط‌های صاف و به هم مرتبط، نشان‌های ریاضی و آمار و اگر دقیق‌تر بخواهیم نگاه بینداریم، الگوریتم پیچیده و در عین حال ساده جبر و هندسه را به یاد می‌آورد. با این حال اصلا از لبه‌های تیز ریاضیات در آن خبری نیست. به نظرم طراح می‌خواسته، همان لحن ملاطفت را در توضیح چیز‌های پیچیده به مردم یادآوری کند. لایه بعدی با رنگ سبز و سایه‌های پراکنده، نشان از کنیه و خاندان نبوت صاحب اسم دارد. جایی که درد‌ها و کبودی‌ها و غصه‌های خاندان مطهرش روی آن، با سایه‌های کبود مانند نمایش داده شده است. در آخر به اسم محمد می‌رسیم که زرد و اخرایی است و نور را به یاد می‌آورد. نوری که بعد از این‌همه سال دوباره با همان شکل و شمایل اولیه زنده است و می‌تابد.